Thursday, December 27, 2007

तातियानाची अमानुष हत्या

जीवात जीव असेपर्यंत स्वातंत्र्यासाठी प्रयत्नं करण्याचा अधिकार प्रत्येकाला आहे.
स्वातंत्र्याची आयती संधी चालुन आली असेल तर तिचा पुरेपूर फायदा उठवावा.
गुलामगिरीच्या काळात असहायतेचा फायदा उठवणार्‍या शक्तिंना नामोहरम करावे.
ख्रिसमसच्या दिवशी ईश्वराची प्रार्थना करण्याचे सोडुन आपल्या मुलांना "करमणुकीसाठी" प्राण्यांच्या कारागृहात (गोंडस नाव: प्राणिसंग्रहालय) नेणार्‍याबद्दल मुळीच सहानुभुती वाटण्याचे कारण नाही. निष्पाप मुलांवर बिकट प्रसंग ओढवला ही चुकही वडिलांचीच.
ख्रिसमसच्या दिवशी सॅनफ्रॅन्सिस्कोच्या प्राण्यांच्या तुरूंगात बघ्यांनी काहीतरी उपद्व्याप केले. त्याचा फायदा घेऊन स्वतःची मुक्तता करू पहाणार्‍या तातियाना वाघिणीने एकाला ठार व दोघांना जखमी केले आहे.
वन्य प्राण्यांपासून एक सुरक्षित अंतर राखायलाच हवे. त्यांनी जे क्षेत्रं आपले समजले आहे, त्याचे रक्षण करण्याची त्यांची नैसर्गिक प्रवृत्ती असते. तिथे अनाहुताचा शिरकाव ते सहन करू शकत नाहीत.
तातियानाने पळून जाऊ नये म्हणून तिच्या सेल भोवती एक खंदक खोदला होता तसेच खंदकाच्या बाहेर जाडजुड,उंच कुंपणही लावले होते. कोणी तरी कुंपणावर चढुन खंदकावर लोंबकळल्याचा पोलिसांचा संशय आहे. कुंपण आणि खंदकाच्यामधे एक जोडा आणि रक्तं आढळले आहे. तसेच जोड्याचे ठसे कुंपणावर आढळले आहेत. जोडे घालण्याची पद्धत एका विशिष्ट प्राण्यामधेच असल्यानी तुरुंगातील इतर कैद्यांचा या प्रकरणात हात (अथवा पाय,शिंग,शेपूट वा पंख) असण्याची शक्यता फेटाळून लावण्यात येत आहे.
तातियानाने जे केले ते सामान्य व्याघ्रं वर्तन आहे. कारगृहातील अधिकार्‍यांनी मात्रं कुठलीही चौकशी नं करता ताबडतोब तातियानाची गोळी घालुन हत्या केली. स्वतःला स्वातंत्र्यप्रेमी,बुद्धिमान,न्यायप्रेमी,नितीवान अशी अनेकानेक बिरुदे चिकटवुन घेणार्‍या मनुष्याला मात्रं हे वर्तन शोभले नाही.
वरील प्रसंगावरून आपल्या प्राणिविषयक कायद्यात काही सुधारणा सुचवाव्याशा वाटतात:
१. कधी कधी अपरिहार्य कारणामुळे काही वन्यप्राण्यांच्या पोषणाची जबाबदारी आपल्यावर येऊन पडु शकते. अशा परिस्थितीतील प्राण्यांसाठी एक सुरक्षित निवासस्थान करावे. तेथील रहिवाशांचे पोषण, आरोग्य व सुरक्षिततेची काळजी घेणे हे तिथल्या कर्मचार्‍यांचे एकमेव कार्य असावे.
बघ्यांनी या निवासात स्वतःच्या जोखमीवर शिरावे. तसा काही प्रसंग उद्भवलाच तर कर्मचार्‍यानी रहिवाशांना कुठलीही इजा होणार नाही याची काळजी घ्यावी.
२. शिक्षण, संशोधन अशा गोंडस नावाखालीही त्यांचे शोषण करू नये. प्राण्यांवर संशोधन करायचेच असेल तर त्या प्राण्याचे कल्याण हा त्यामागचा एकमेव हेतु असावा. तसेच संशोधनात प्राण्याला काडीचीही इजा होऊन नये याची दक्षता घ्यावी.

३. लहान मुलांना स्वतःचे हित कळत नाही व स्वतःची बाजु मांडता येत नाही. त्यामुळे कायद्याने त्यांना विशेष संरक्षण दिले जाते. प्राण्यांसाठीही तसेच करावे. त्यांच्या वतीने बाजु मांडतील, त्यांच्या हितासाठी जबाबदार असतील अशी माणसे नियुक्तं करावीत.
आपल्या नितीमत्तेचे वर्तुळ अधिक विस्तृत करायची वेळ आली आहे....

Wednesday, December 26, 2007

ख्रिसमस इन द आश्रम

एटमच्या आग्रहाखातर गाण्यांचे शब्द व अधिक माहिती खाली देत आहे.
टॉम प्रसाद राव यांचे ख्रिसमस इन द आश्रम ऐका:





तसेच गेल्या नाताळात बॉयमुंगुसने आमची भरपूर करमणुक केली होती ती व्हिडीओ इथे पहा:



टॉम प्रसाद राव यांची इतर गाणी ऐकण्यासाठी त्यांचे मायस्पेस पान इथे बघा
http://profile.myspace.com/index.cfm?fuseaction=user.viewprofile&friendID=123197801

ख्रिसमस इन द आश्रम:
From the west to the east
They left their homes in search of peace
A transcendental mystic yogi
Took them in, he was kind and holy

California to Bombay
They travelled far to sing and pray
But on the last week of the year
Their songs became a little weird


Chorus

Singing Om Alleluia - Hare Hare Krishna
In Excelsis Deo - Rama Bolo Rama Bolo
Gloria Gloria - Govinda Gopala
Om Noel - Jay Siya Ram
Christmas in the Ashram

The guru must be out of town
There's tinsel in Vishnu's crown
Someone hung a Christmas star
From one of Shiva's extra arms

There's egg nog in the black spice tea
Lotus petals on evergreen
Incense burners green and red
Santa hats on shaven heads

(Repeat Chorus)

They sang Gospels and Upanishads
Psalms and Vedas praising God
Maybe Christ and Krishna are amused
When humans get a little bit confused

(Repeat Chorus)



ट्वेल डेज ऑफ ख्रिसमस:

On the first day of Christmas,
my true love gave to me
A totally insufficient dowry

On the second day of Christmas,
my true love gave to me
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

On the third day of Christmas,
my true love gave to me
Three butter chickens
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

On the fourth day of Christmas,
my true love gave to me
Four Hari Krishnas..... (Is that Indian)
Three butter chickens
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

On the fifth day of Christmas,
my true love gave to me
Five Indian games..... (I want to be the cowboy)
Four Hari Krishnas
Three butter chickens
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

On the sixth day of Christmas,
my true love gave to me
Six IT graduates
Five Indian games
Four Hari Krishnas
Three butter chickens
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

On the seventh day of Christmas,
my true love gave to me
Seven-11 workers
Six IT graduates
Five Indian games
Four Hari Krishnas
Three butter chickens
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

On the eighth day of Christmas,
my true love gave to me
Eight Bollywood films
Seven-11 workers
Six IT graduates
Five Indian games
Four Hari Krishnas
Three butter chickens
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

On the ninth day of Christmas,
my true love gave to me
Nine telemarketers..... (Good Evenin.. This is Kaalin jones. Are you waanting greater kaalrits)
Eight Bollywood films
Seven-11 workers
Six IT graduates
Five Indian games
Four Hari Krishnas
Three butter chickens
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

On the tenth day of Christmas,
my true love gave to me
Ten-minute yoga..... (Think the lotus, feel the lotus, drive the lotus)
Nine telemarketers
Eight Bollywood films
Seven-11 workers
Six IT graduates
Five Indian games
Four Hari Krishnas
Three butter chickens
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

On the eleventh day of Christmas,
my true love gave to me
Eleven syllable name..... (PEESARAVANMUTHUDBLEEKVAAS)
Ten-minute yoga
Nine telemarketers
Eight Bollywood films
Seven-11 workers
Six IT graduates
Five Indian games
Four Hari Krishnas
Three butter chickens
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

On the twelfth day of Christmas,
my true love gave to me...
Twelve cricket ball tamperers..... (I was simply correcting the stitching)
Eleven syllable name
Ten-minute yoga
Nine telemarketers
Eight Bollywood films
Seven-11 workers
Six IT graduates
Five minutes of fame
Four Hari Krishnas
Three butter chickens
Two nosy in-laws
And a totally insufficient dowry

कठिण शब्दं
सेवन-इलेव्हन वर्कर्स: सेवन इलेव्हन नावाची कॉफी शॉपची एक चेन आहे. बर्‍याच भारतिय लोका शाखांचे मालक आहेत.
लोटस: या नावाची एक लक्झुरी कार आहे.

सर्व प्रताधिकार व श्रेय मुळ कलाकारांचे आहे.
बॉयमुंगुसचे संकेतस्थळ व माय स्पेस पान इथे पहा:
http://www.boymongoose.com/
http://www.myspace.com/boymongoose

Friday, December 21, 2007

खुदा के लिये

शोएब मन्सूरचा "खुदा के लिये" हा पाकिस्तानी सिनेमा पुरोगामी मुस्लिमांची बाजू दाखवतो. इंग्लंड,पाकिस्तान, अफगाणीस्तान आणि अमेरिका अशा चार देशात कथानक उलगडते. सप्टेंबर ११ च्या पार्श्वभुमीवर मुस्लिम समाजातील अंतर्गत संघर्ष,विरोधाभास व अन्यायाचे बर्‍यापैकी परिणामकारकपणे चित्रण केले आहे. या समाजाच्या अनेक ज्वलंत प्रश्नांना हात घालत एका सुसुत्रं कथेची यशस्वी मांडणी केली आहे.
नासिरुद्दिन शहाने साकारलेला कोर्टातील साक्षीचा प्रसंग लाजवाब.
सर्वात जमेची बाजु म्हणजे संगीत. अप्रतिम.

http://mastibox.com/songs/?p=/Pakistani/Khuda%20Ke%20Liye&c=10

काही ठिकाणी दिग्दर्शन व अभिनय जरा अशक्तं वाटतात, कलाकारांना पुरेसा अनुभव नसल्याचं अधुन मधुन जाणवतं. तरीही वेगळं काही तरी दाखवणारा हा चित्रंपट आवर्जुन बघावा.

Wednesday, December 19, 2007

विव्हर स्ट्रीट मार्केट

हे चित्रं पहा:
"प्लॅस्टिक पिशवी नको मला. माझी पिशवी आणली आहे बरोबर" जरा वैतागुनच किराणा दुकानातल्या कर्मचार्‍याला म्हंटले. त्याबरोबर त्याने प्लॅस्टिक पिशवीतल्या माझ्या वस्तु बाहेर काढल्या आणि प्लॅस्टिक पिशवी कचर्‍याच्या डब्यात टाकली. हसावे की रडावे आता?

दोष त्याचा नाही. वॉलमार्ट थवा त्सम (वॉअत) दुकानात आले ही माझीच चूक आहे. हल्ली खपतात म्हणून वॉअत दुकानातही ऑर्गॅनिक भाजीपाला विकला जातो. एखाद दोनच वस्तु घ्यायच्या होत्या म्हंटलं जवळच्या जवळ जाऊन याव.

शेजारच्या गिर्‍हाईकेच्या ढकलगाडीत थोड्याथोडक्या नव्हे, २०-२५ प्लॅस्टिक बॅगा. आधीच दोन-तीन आवरणात गुंडाळलेली प्रत्येक वस्तु ठेवायला आणखी भारंभार पिशव्या. दुकानात जाताना पिशवी नेण्याची तसदी घ्यावी लागत नाही या आनंदात गिर्‍हाईके. गिर्‍हाइकांच्या हातात पिशव्या नसल्याने चोरीची शक्यता कमी झाल्याच्या आनंदात वॉअत कंपन्या.

व्यापारी कंपन्या, गिर्‍हाईक, कर्मचारी, दुकानातील माल, तो पुरवठा करणार्‍या कंपन्या इ. या व्यवस्थेतील घटक हे "मी" या एकाच सूत्राने बांधलेले असतात. "आपला" हा शब्दं सगळ्यांनीच घरी ठेवलेला असतो. "तू नही तो और सही, और नही तो और सही" हा मंत्र जपत इथले सगळे व्यवहार सुरू असतात.
कमीत कमी पगारात काम करायला तयार होणार्‍यांना नोकरी देणार्‍या या कंपन्या. कुठल्या ओळीत काय आहे ह्या पलिकडे मालाविषयी काहीही ज्ञान नसलेले निरुत्साही कर्मचारी.

त्यांनी अधिक पगार मागु नये म्हणून त्यांना फारसे व्यवसायिक प्रशिक्षण नं देता सरकारी अनुदान कसे मिळवावे याचे प्रशिक्षण दिले जाते.
आपणच भरलेल्या करातुन अप्रत्यक्षितरित्या या कामगारांचे वेतन काही प्रमाणात आधीच चुकते होते याचा गंधही नसलेली गिर्‍हाइके. आत्ता मात्रं दोन डॉलर वाचल्याच्या समाधानात बाहेर पडतात.


आता हे चित्रं पहा:
कारबरो येथील व्हिव्हर स्ट्रीट मार्केट- सहकारी किराणा दुकान. कारबरोच्या जनजिवनाचा केंद्रबिंदु

बाहेरील दृष्य:
मोठा सायकल स्टँड. छोटा कार पार्किंग लॉट. बसमधुन,पायी, सायकलवर, मित्रंमैत्रिणींचा कंपु जमवुन, लेकुरवाळी, कुत्रुळवाळी अशी येणारी गिर्‍हाईके.

दुकानाच्या बाहेर मोठ्ठे अंगण. अंगणात छोटी मोठी झाडे. झाडांखाली व अंगणात टाकलेल्या टेबल खुर्च्या. आत तयार केलेले सुग्रास,ताजे, गरमागरम पदार्थ वाढुन घेऊन भोजनाचा आनंद घेणारी मंडळी.



पोराबोळं खेळतायेत, झाडावर चढतायेत, लोंबताहेत . कधी कुत्र्या, माणसांचा फ्रिस्बी चा खेळ रंगलाय. कधी संध्याकाळी एखादा ड्रम सर्कल जमलाय. नर्तक किंवा कमरेभोवती गरगर हुलाहुप फिरवणारे कलाकार त्याच्या त्यालावर फेर धरताहेत.


आतील दृष्य:
दुधाच्या, पाण्याच्या रिकाम्या झालेल्या बाटल्या पुन्हा भरायला आणायच्या. भाज्या,फळे इ प्लॅस्टिक पिशव्यांमधे नं भरता तशाच ढकलगाडीत ठेवायच्या.
प्रत्येक वस्तु वेष्टणात बांधलेली असतेच असं नाही. बल्क सेक्शनमधुन खुले तांदुळ, दाणे,बेदाणे, तिखट, हळद,ओटमिल, सिरियल इ जिन्नस घरून आणलेल्या किंवा दुकानात ठेवलेल्या वेष्टणात बांधुन घ्यायचे. तसे करताना गिर्‍हाइकाने आधी दोन काजु चाखुन पाहिले तरी हरकत नाही.

तर्‍हे-तर्‍हेची ताजी ताजी ब्रेड, केक,बिस्किटे रोज आतच तयार होतात. एकटा जीव सदाशिव असाल तर अर्धाच ब्रेड मागु शकता.
काऊंटरवरील कर्मचारी घरून आणलेल्या पिशवीसाठी ५ सेंटची का होई ना सुट देतो.
सहकारी तत्वावर चालणारे दुकान असल्याने गिर्‍हाईक तसेच कर्मचारीही बहुधा मालकच असतात. कर्मचार्‍यांना माल कुठुन आला, कसा तयार झाला याची सर्व माहिती असते. स्थानिक मालाला प्राधान्य दिले जाते.



आपली गिर्‍हाईके, आपले व्हिव्हर स्ट्रीट मार्केट, आपले कर्मचारी, आपला माल असं मानणारे घटक इथे एकत्रं आले आहेत. आपले गाव, आपला समाज, आपला निसर्ग याची काळजी घेतल्याच्या आनंदात गिर्‍हाईक बाहेर पडतात- ते पुन्हा परत येण्यासाठी.

नोंद:वरील फोटो अज्ञात छायचित्रकारांचे आहेत त्यामुळे श्रेय देता आलेले नाही.

Tuesday, December 04, 2007

नरो वा कुंजरोवा?

मैत्रिण बार्बरा हल्ली बराच काळ टांझानियात घालवते आहे.
गेल्या खेपेला भेट झाली तेव्हा तिने एक विचित्रं गोष्ट सांगितली - आफ्रिकेतील हत्ती र्‍हायनोसॉर्सवर बलात्कार करून त्यांना ठार मारताहेत. त्यानंतर काही दिवसांनी फुलफ्रेममधे बघितलेल्या एका माहितीपटातही त्याचा उल्लेख होता. एनिमल प्लॅनेटवरही ह्या विषयावर एक कार्यक्रम आला होता असे ऐकण्यात आले. कसंकायने या विषयावर अधिक माहिती संकलित करायचे ठरवले:

१९९० पासुन हत्ती अधिक आक्रमक झाल्याच्या नोंदी जगभरात सगळीकडे होत आहेत. हत्तींचा अभ्यास करणार्‍यांनी आता मानव-हत्ती संघर्ष अर्थात एका वेगळ्याच अर्थानी नरो वा कुंजरोवा या नविन विषयावर अभ्यास करायला सुरूवात केली आहे.
झारखंडमधे २००० ते २००४ या दरम्यान हत्तींनी ३०० माणसांचा बळी घेतला. २००१ नंतर आसाममधे हत्तींनी मारलेल्या माणसांची संख्या २३९ आहे. (अर्थात चवताळलेल्या माणसांनी हत्तींचा पुरेपूर बदला घेतला हे सांगणे न लगे.)

आफ्रिकेतील अनेक गावात हत्तींनी हल्ला करून ग्रामस्थांना पळता भुई थोडी केली आहे. कधी कधी हल्ले पूर्वनियोजित असतात. हत्तींनी गावाला वेढा घालुन सर्व पळवाटा बंद केल्याच्या नोंदी आहेत.(माणसाशी माणसासारखेच वागावे लागेल हे त्यांना कळले असेल का?)
या बदलत्या वर्तणुकीमागचे नक्की कारण काय असावे ते अजुन आपल्याला कळलेले नाही, कदाचित कधीच कळणार नाही. अंदाज लावणे मात्रं सहज शक्य आहे.
हत्तींचा कळप हा दाट ऋणानुबंधांनी जोडलेला एक अनुभवी समाज असतो. ह्या समाजाचे तानेबाने फार गुंतागंतीचे असतात. लहान पिल्लं ही आई, आजी, आत्या, काकुं,मोठ्या बहिणींच्या देखरेखीखाली वाढतात. ही नातीगोती आयुष्यभर - सुमारे सत्तर एक वर्षे जपली जातात. जन्मापासून आठ वर्षांचे होईपर्यंत पिलु आईला सतत बिलगलेले असते. त्यानंतर मादी पिल्लांची इतर तरूण माद्यांच्या गटात तर नर पिल्लांची तरूण नरांच्या गटात तालिम सुरू होते. वयात आल्यावर पुन्हा ते प्रौढांच्या गटात सामिल होतात.

हत्ती समाजात एक प्रगत संदेशवहन प्रक्रिया अस्तित्वात आहे. जवळच्या संदेश वहनासाठी विविध प्रकारचे आवाज, शारिरिक हालचाली- सोंड, शेपटी हालवणे, अंग घासणे इ चा उपयोग करण्यात येतो.

दूर संदेशवहनासाठी सबसॉनिक लहरींचा वापर करण्यात येतो. कित्येक मैलांवर असलेले हत्ती एकमेकांना धोक्याची सुचना, कार्यक्रमातिल बदल किंवा कुणाच्या मृत्युची वार्ता कळवु शकतात. तळव्यांच्या गुबगुबीत भागात हया लहरीं ग्रहण करण्याची क्षमता असते.
कळपातील हत्तीचा मृत्यु झाल्यावर एक आठवडाभर अंतक्रियेचा विधी चालतो. या दरम्यान शवाची सतत राखण केली जाते. मृतदेह नीट माती व फांद्यांनी झाकला जातो. त्यानंतर अनेक वर्षे समाधीस्थळाला नियमित भेट दिली जाते. या भेटी दरम्यान मृत हत्तीच्या हाडांना स्पर्ष करून अभिवादन केले जाते.

असे हे विलक्षण, सुंदर, बुद्धिमान, संवेदनक्षम हत्ती अचानक असे का वागत असावेत? उत्तर तुम्ही ओळखलं असेलच. एका विशिष्ट प्राण्याने क्षुद्र गरजा भागवण्यासाठी, मनोरंजनासाठी हत्तींना बंदीवान करणे, मारणे, जंगले नष्टं करणे सातत्याने सुरू ठेवले असल्यामुळे हत्तींच्या समाज जीवनावर दुष्परिणाम होतो आहे. वरील कारणांमुळे कळपाची वाताहात झाली की पिल्लांना प्रौढ हत्तींचे मार्गदर्शन नं मिळाल्याने त्यांच्या सामाजिक व नैतिक जाणिवा अप्रगत रहातात.

युगांडातील नॅशनल पार्कमधे अशा आक्रमक हत्तींना प्रौढ नरहत्तींमधे सोडण्यात आले. हळुह्ळु त्यांच्या व्यक्तिमत्वात सुधारणा होऊन आक्रमकपणा नाहीसा झाल्याचे लक्षात आले आहे.

तुर्तास तरी प्रश्नावर तोडगा सापडला असला तरी पुढे असे घडणार नाही याचीही शाश्वती देता येत नाही. प्राण्यांना आपल्याशी बोलता येत नाही असे आपल्याला वाटत असले तरी ते आपल्याला सतत काही तरी सांगत आहेत. आपल्याच ते ध्यानात येत नाही. हत्तींना आपला विनाश कोणाच्या हातुन होतो आहे याची जाणिव झाली असावी का? अस्तित्वासाठी लढाई लढण्याचे त्यांनी ठरवले असेल का?...नाही सांगता येत.