प्रवास

कधी तरी घडलेली एखादी छोटी घटना - इतकी क्षुल्लक की कदचित लक्षातही रहाणार नाही अशी! पण अनेक वर्षांनंतर मागे वळुन बघितलं तर त्याच छोट्याश्या घटनेनी अख्ख्या आयुष्याची दिशा बदलली, जणु एका क्षणात नदीचा प्रवाह निश्चीत केला, असा अनुभव तुम्हाला आला आहे का?

आठ्व्या किंवा नवव्या वर्गात असतानाची गोष्टं. आईने कुठले तरी औषध आणायला डोंगरकर औषधी केंद्रात पिटाळले असावे. डोंगरकरांचे दुकान तेव्हा जुन्या जागेत - राजापेठ पोलिस स्टेशनच्या बाजुला होते. डोंगरकर काका एकटेच दुकानात होते. आई बाबा कसे आहेत इ. औपचारिक गप्पा सुरु असतानाच माझी नजर काऊंटर वर पडलेल्या "माझे सत्याचे प्रयोग" या पुस्तकावर खिळली. मी हळुच पुस्तक चाळायला लागले आणि काका म्हणाले - "घेऊन जा वाचायला". मी पड्त्या फ़ळाची आज्ञा पाळली.
एरवी समोरच्या श्रीकांत वाचनालयातील कॉमिक्स, गोष्टीची पुस्तके अगदी मुखप्रुष्ठापासुन ते मागील पानावरील झावबाच्या वाडीतल्या त्या प्रकाशकांच्या पत्त्यापर्यंत वाचुन काढ्ली असली तरी काही तरी गंभीर वाचायची ही बहुतेक पहिलीच वेळ असावी. घरी पोचताच सायकल स्टॅंड्ला लावुन पुस्तक घेऊन गच्चीत जाऊन बसले. पुस्तक एका बैठकीत संपवले की नाही हे काही आता आठवत नाही.
त्या पुस्तकातला सत्य अहिंसेचा संदेश मात्रा नं कळत कायमचा मनात घर करुन बसला आणि पुढच्या आयुष्याला मार्गदर्शक ठरला हे आता सुमारे २५ वर्षांनी लक्षात येतं आहे.
कॉलेज शिक्षण संपल्याच्या काळात एकुणच परंपरेची बंधनं कमी होऊ लागली होती आणि एरवी शाकाहारी असलेल्या आमच्या घरात चिकन-करीचा प्रवेश झाला - संदीप, अपर्णा सगळ्यांनी चाखुन बघितले, माझं मन मात्रं त्या बिचार्‍या कोंबडीला मरताना किती दु:ख झाले असेल या विचाराने अस्वस्थं झालं होतं.
चटकावलेले काही मित्रं त्यांच्या घरी चालत नाही म्हणुन आमच्या घरी आवर्जुन खायला यायचे आणि मी मात्र मुभा असुनही खात नाही हे बघुन चकित व्हायचे.
वंदना वहिनी तर एकदा म्हणाली की तुमच्या घरात येऊन आम्ही सगळ्या बाटलो आणि तूच कशी नाही बाटलीस?
पुढे अमेरिकेत आल्यावरही शाकाहारी रहाण्यासाठी चक्कं स्वयंपाक करायला सुरुवात केली.

अमेरिकेतील सहा वर्षाच्या वास्तव्यातील पाच वर्षे संपत आली आणि परतीची तयारी करत असताना तो भेटला - अनपेक्षित!!! इतरांपेक्षा अगदी वेगळा. हौशीने स्वयंपाक करुन इतरांना खाऊ घालणारा. स्वत:च्या PJs वर एकटाच खळ्खळुन हसणारा. नुसता शाकाहारीच नव्हे तर व्हिगन - कुठलाही प्राणिजन्य पदार्थ -दुध, अंडी इ. नं खाणारा, चामडं, रेशिम अशा प्राण्यांपासुन बनवलेल्या वस्तु नं वापरणारा. दया, क्षमा, शांती ही तत्वे आम्हाला दोघांनाही भावणारी. त्या धाग्य़ांवर सुरु झालेल्या मैत्रिचे हळु हळु प्रेमात रुपांतर झाले आणि माझा सहा वर्षाचा व्हिसा संपायच्या २५ दिवस आधी आम्ही विवाहबद्ध झालो.
त्याच्या बरोबरचे सहजीवन सुरु झाल्याला आता जवळ्पास एक वर्ष पूर्ण झाले आहे. या काळात त्याच्या बरोबर अनेक व्याख्याने, चर्चांमधे सहभागी झाले. त्यातुन जगातील समस्यांचे एका वेगळ्या द्रुष्टिकोनातुन आकलन व्हायला लागले आहे. लहानपणी वाचलेल्या एका पुस्तकाने प्रभावित होऊन जो मार्गं स्विकारला आहे तो केवळ व्यक्तिगत आवड निवड या प्रकारात मोड्णारा नसुन, आरोग्य, पर्यावरण संतुलन, जागतिक शांतता आणि न्यायाच्या मार्गातील एक महत्वाची जबाबदारी आहे, हे हळु-ह्ळु लक्षात येते आहे.

दरम्यान - डोंगरकर काकांच्या दु:खद निधनाची बातमी मला कळली आहे. लग्नानंतर भारतात गेल्यावर त्यांना भेटुन त्या पुस्तकाची मी त्यांना आठवण करुन दिली होती, हेच समाधान.

नुकत्याच पार पडलेल्या Animal Rights 2006 या conference मधे नवर्‍याला व्याख्यानाचे निमंत्रण आले होते. त्या चonference मधे अनेक नविन गोष्टी शिकायला मिळाल्या. त्याबद्द्ल पुढील ब्लॉग मधे लिहिणार आहे.